«Πικρή» επέτειος
Το Μνηµόνιο ήρθε για να µείνει
- Έναν χρόνο µετά τον ερχοµό της τρόικας, η άκρη του τούνελ φαίνεται να είναι πολύ µακριά
Χαµηλότεροι µισθοί, χαµηλότερες συντάξεις, υψηλότερη ανεργία, βαθιά ύφεση και βαρύτερη φορολογία είναι ο συνοπτικός µαύρος απολογισµός ενός χρόνου Μνηµονίου. Θα µπορούσε ναήταν χειρότερα. Θα µπορούσε να µην υπήρχε Μνηµόνιο, να µην υπήρχε διεθνής βοήθεια και διεθνής έλεγχος και να κήρυσσε το Δηµόσιο στάση πληρωµών, περιλαµβανοµένων των µισθών και των συντάξεων. Θα µπορούσε να ήταν καικαλύτερα. Θα µπορούσαν να είχαν πετύχει οι στόχοι του Μνηµονίου στο 100% και να βλέπαµε ήδη ξεκάθαρα φως στην άκρη του τούνελ: δηλαδή µια ελπίδα ανάκαµψης προς το τέλος του χρόνου και επιστροφής στις αγορές στις αρχές του επόµενου. Αυτός ήταν ο αρχικός σχεδιασµός. Προέβλεπε µεν ότι θα περνούσαµε µια φάση «αποπληθωρισµού», δηλαδή µείωσης µισθών αλλά και τιµών, δεχόταν µια βραχυπρόθεσµη προοπτική ύφεσης και αύξησης της ανεργίας, αλλά τοποθετούσε τη χώρα από το 2012 ξανά σε σταθερά ανοδική τροχιά. Εναν χρόνο µετά την υιοθέτηση του Μνηµονίου, η προοπτική αυτή δείχνει αµφίβολη –αν και ο κ. Γιώργος Παπακωνσταντίνου επιµένει. Κι αυτό γιατί: Οι στόχοι του Μνηµονίου δεν επετεύχθησαν στο σύνολό τους.
Το έλλειµµα έπεσε, αλλά τελικά – για διάφορους λόγους – όχι τόσο χαµηλά όσο είχε σχεδιαστεί. Οι διαρθρωτικές αλλαγές ξεκίνησαν, αλλάπροχωρούν πολύ αργάκαι µε πολλές αντιδράσεις. Κι αυτά ενώ η χώρα χρειαζόταν µικρές επαναστάσεις σε κάθε τοµέα.
*Οι αγορές δεν πείστηκαν τελικά ότι η χώρα θα µπορέσει να εξυπηρετήσει µόνη της τα δάνειά της, είτε γιατί διαπιστώνουν ότι η ύφεση είναι βαθιά και η εφαρµογή του Μνηµονίου δεν είναι εφικτή είτε γιατί έχουν παιχθεί µεγάλα στοιχήµατα στην προοπτική τής χρεοκοπίας της είτε – τέλος – γιατί δεν εµπιστεύονται την Ευρώπη.
Ετσι, έναν χρόνο µετά το Μνηµόνιο η συζήτηση περιστρέφεται γύρω από την αναδιάρθρωση ως προοπτική σωτηρίας ή καταστροφής. Στην πραγµατικότητα, ακόµη κι αν η αναδιάρθρωση γίνει οργανωµένα, όπως συζητείται (αν και τίποτα δεν µπορεί να εγγυηθεί την «τάξη» σε µια τέτοια απόφαση), η χώρα δεν θα µπορέσει να δει ξανά άσπρη µέρα αν δεν συνεχίσει να εφαρµόζει το Μνηµόνιο, αυτό ή κάποιο άλλο παρόµοιο.
Γιατί, σε τελευταία ανάλυση, το Μνηµόνιο δεν είναι τίποτε άλλο από τη συνταγή εξόδου από την κρίση που επέλεξε η ίδια η κυβέρνηση µαζί µε την τρόικα, θέτοντας δύο βασικούς στόχους: τη δηµοσιονοµική εξυγίανση και τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της χώρας. Αν δεν πετύχει αυτούς τους δύο στόχους, η Ελλάδα θα είναι καταδικασµένη να ζει σε µεγάλη φτώχεια και άρα δεν έχει την πολυτέλεια ούτε καν να συζητά µέτρα κοινωνικής πολιτικής. Ενα νέο Μνηµόνιο εποµένως, θα συνοδεύει την όποια αναδιάρθρωση προκειµένου οι πιστωτές µας – δηλαδή η τρόικα που θα αυξήσει το µερίδιό της στο δηµόσιο χρέος µας – να εξασφαλίσουν ότι η χώρα θα ορθοποδήσει και οι ίδιοι θα πάρουν τα χρήµατά τους πίσω, έστω και µε καθυστέρηση.
Με άλλα λόγια, το Μνηµόνιο δεν ήταν ένας εφιάλτης που θα περάσει όπου να ‘ναι, αλλά ο οδηγός της οικονοµικής πολιτικής µας για πολλά χρόνια ακόµη. Ερχονται για την πέµπτη δόση Η αντιπροσωπεία της τρόικας, που ξεκινά από σήμερα την επίσκεψή της στην Αθήνα σε χαµηλό, υπηρεσιακό επίπεδο, προκειµένου να εισηγηθεί τη χορήγηση – ή µη – της 5ης δόσης του δανείου, θα κάνει βεβαίως το δικό της – διαφορετικό – απολογισµό. οι πληροφορίες αναφέρουν ότι η τρόικα θα είναι ιδιαιτέρως αυστηρή, καθώς διαπιστώνει καθυστερήσεις και υπαναχωρήσεις στην εφαρµογή του Μνηµονίου. Ωστόσο, µέχρι στιγµής δεν φαίνεται να έχει διατυπωθεί άµεση απειλή για την εκταµίευση της δόσης Σαν πέρυσι τέτοια µέρα... Το Μνηµόνιο συµφωνήθηκε στις 2 Μαΐου του 2010 µεταξύ της κυβέρνησης και του κλιµακίου της τρόικας, που βρισκόταν στην Αθήνα από τις 21 Απριλίου γι’ αυτόν τον σκοπό. Ηταν µια συµφωνία που προέβλεπε µέτρα συνολικού ύψους 30 δισ. ευρώ στην περίοδο ώς και το 2014, ξεκινώντας από 5,8 δισ. ευρώ το 2010. την ίδια µέρα πήρε τη σχετική απόφαση και το Eurogroup ενόψει της χορήγησης του δανείου των 110 δισ. ευρώ.
ΕΛΛΕΙΜΜΑ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟY
Ο αρχικός στόχος ήταν να µειωθεί το έλλειµµα του 2010 στα 8,1% του ΑΕΠ από 13,6% του ΑΕΠ το 2009, δηλαδή κατά 5,5% του ΑΕΠ. Τελικά, το έλλειµµα του 2010 έκλεισε πολύ υψηλότερα, στο 10,5% του ΑΕΠ, αλλά εν τω µεταξύ αναθεωρήθηκε σηµαντικά και το έλλειµµα του 2009, στο 15,4% του ΑΕΠ. Ετσι ο κ. Παπακωνσταντίνου µπορεί να ισχυρίζεται ότι πέτυχε τον στόχο του ως προς το ότι µειώθηκε το έλλειµµα κατά 5% του ΑΕΠ περίπου. Ωστόσο, η βάση είναι τώρα πολύ υψηλότερη και έτσι είναι πολύ πιο δύσκολο να επιτευχθεί ο στόχος του 2011 για έλλειµµα 7,5% του ΑΕΠ. Η αστοχία, µάλιστα, οφείλεται σε µεγάλο βαθµό στα έσοδα που εξακολουθούν να αποτελούν το µεγαλύτερο ίσως πρόβληµα στην εφαρµογή του Μνηµονίου, καθώς η φοροδιαφυγή συνεχίζεται αµείωτη, ενώ έχουν προστεθεί και οι επιπτώσεις της ύφεσης.
ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗ ΜΕΤΑΡΡYΘΜΙΣΗ
Η σηµαντικότερη ίσως διαρθρωτική αλλαγή έγινε στην αρχή της εφαρµογής του Μνηµονίου, τον Ιούλιο του 2010, πριν ακόµη και από το προκαθορισµένο χρονοδιάγραµµα, αφήνοντας θετικές εντυπώσεις στην τρόικα. Οι αλλαγές βεβαίως ήταν επώδυνες. Το όριο ηλικίας συνταξιοδότησης ανέβηκε στα 60 χρόνια για τουλάχιστον 40 χρόνια εργασίας και στα 65 χρόνια για λιγότερα. Το ύψος των συντάξων βαίνει µειούµενο, καθώς καθιερώθηκε νέος τρόπος υπολογισµού του ποσοστού αναπλήρωσης από φέτος. Καταργούνται σταδιακά οι πρόωρες συντάξεις για µητέρες. Οι ήδη συνταξιούχοι είδαν τις συντάξεις τους να µειώνονται καθώς – εκτός του ότι έχασαν τα δώρα Πάσχα και Χριστουγέννων – επιβαρύνθηκαν και µε ΛΑΦΚΑ σε ποσοστό 3% έως 10% για συντάξεις άνω των 1.400 ευρώ.
ΜΙΣΘΟΙ
Το έλλειµµα, µε αποτέλεσµα οι πραγµατικές αποδοχές κατά µέσο όρο να έχουν µειωθεί κατά 13,5% σύµφωνα µε την έκθεση του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος. Οι σχετικά υψηλόµισθοι υπέστησαν τα µεγαλύτερα πλήγµατα µε µειώσεις µισθών, ιδίως στις ∆ΕΚΟ, ώς και 25%. Οι συνταξιούχοι, σύµφωνα πάλι µε την Τράπεζα της Ελλάδος, είδαν τις συντάξεις τους να µειώνονται κατά 11,3%, ενώ στον ιδιωτικό τοµέα υπολογίζεται ότι οι απώλειες ήταν 10%. Οι απώλειες οφείλονται κυρίως στην κατάργηση δώρων Χριστουγέννων, Πάσχα και επιδόµατος αδείας για µισθωτούς άνω των 3.000 ευρώ και συνταξιούχους άνω των 2.500 ευρώ και στον περιορισµό τους στα 1.000 και 800 ευρώ αντίστοιχα για όσους βρίσκονται κάτω από τα συγκεκριµένα όρια.
Οι δηµόσιοι υπάλληλοι και οι υπάλληλοι των ∆ΕΚΟ είδαν τις µεγαλύτερες µειώσεις µισθών εξαιτίας του Μνηµονίου, αλλά υπήρξαν παράπλευρες απώλειες και στον ιδιωτικό τοµέα. Το µαχαίρι στους µισθούς των δηµοσίων υπαλλήλων ήταν από τις πρώτες κινήσεις της κυβέρνησης για να µειώσει ΦΟΡΟΙ Η φορολογική επιβάρυνση που έφερε το Μνηµόνιο οφείλεται κυρίως στην αύξηση των φορολογικών συντελεστών ΦΠΑ που σκαρφάλωσαν στο 23% από 21% ο βασικός (είχε µεσολαβήσει άλλη µια αύξηση το 2010 από 19% σε 21%) και στο 13% από 11% ο χαµηλός (είχε µεσολαβήσει άλλη µια αύξηση από 9% σε 11%), καθώς και του ειδικού φόρου κατανάλωσης στα καύσιµα, τα ποτά και τα τσιγάρα. Τα καύσιµα έγιναν έτσι τα ακριβότερα στην Ευρώπη, ενώ µέχρι πριν από λίγα χρόνια ήταν από τα φθηνότερα.
ΚΛΕΙΣΤΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ
Μ’ ένα νοµοσχέδιο σκούπα η κυβέρνηση επιχείρησε ρήξη µε το παρελθόν, προχωρώντας σε καθολικό άνοιγµα των κλειστών επαγγελµάτων. Τελικά, ύστερα από πιέσεις και αντιδράσεις δικηγόρων, συµβολαιογράφων, µηχανικών και φαρµακοποιών περιόρισε σηµαντικά την έκταση του εγχειρήµατος.
ΎΦΕΣΗ, ΑΝΕΡΓΙΑ
Το Μνηµόνιο προέβλεπε µείωση του ΣΕΠ κατά 4% το 2010 και κατά 2,6% φέτος και αύξηση της ανεργίας στο 11,8% το 2010 και στο 14,6% το 2011. Η πραγµατικότητα αποδείχθηκε χειρότερη. Ετσι, το 2010 το ΣΕΠ µειώθηκε κατά 4,5% και για φέτος προβλέπεται να µειωθεί κατά 3%, ενώ η ανεργία διαµορφώθηκε περίπου στο 12,5% το 2010 κατά µέσο όρο και προβλέπεται να ξεπεράσει το 15% και ίσως να φτάσει το 16,5% φέτος.
